Pojęcie jakości po raz pierwszy pojawiło się w filozofii w rozważaniach Platona, który nazwał ją „poiotes”. Cyceron tworząc łacińską terminologię filozoficzną, dla określenia jej stworzył łacińskie „qualitas”, skąd przeszło do niektórych języków germańskich i romańskich[1].

Jako kategoria filozoficzna oznacza w sensie ogólnym – właściwość, rodzaj, gatunek, wartość danego przedmiotu (zjawiska), w znaczeniu ściślejszym – cechę lub zespół cech, odróżniających dany przedmiot od innych, bądź też całokształt cech danego przedmiotu, istotnych ze względu na jego stosunki, oddziaływania i związki z otoczeniem[2].

W słowniku języka polskiego jakość jest określona jako zespół cen decydujących o ocenie danego wyrobu[3]. W języku potocznym oznacza najczęściej ocenę, w jakim stopniu dany przedmiot odpowiada wymaganiom oceniającego.

            Rozpoczęcie wdrażania systemów jakości miało miejsce już w starożytnych Chinach. Pierwsze wzmianki datują się na XI – VIII w. p.n.e. w czasie panowania dynastii Zhon. Trzonem gospodarki były wtedy zakłady dworskie, w których wyznaczono specyficzne jednostki kierowane przez wyznaczonych urzędników dworskich. Dzieliły się one na pięć departamentów. Pierwsze trzy z nich były odpowiedzialne bezpośrednio za produkcję i logistykę wyrobów, czwarty za tworzenie i egzekwowanie standardów, a piąty za nadzór i kontrolę[4]. Również w średniowiecznej Europie jakość była traktowana poważnie. W sytuacji opisanej przez Rickerta[5] dotyczącej podania przez kucharza zepsutej ryby zaangażowane było całe miasto, a winowajca nie tylko musiał zwrócić pieniądze, ale również doznał publicznego upokorzenia, łącznie z rytualnym zniszczeniem zepsutych towarów.

            Wprowadzenie problematyki zarządzania jakością do literatury przypisuje się A.V. Feigenbaumowi, autorowi opublikowanej w 1961 roku książki „Total Quality Control, Engineering and Management”. Odegrała ona poważny wpływ na ukształtowanie się teorii i praktyki w tej dziedzinie, choć sam autor nie odegrał już poważniejszej roli w latach późniejszych. Przejął ją J.M. Juran, który dziesięć lat wcześniej wydał podręcznik „Quality Control Handbook”. Jednakże była to praca w tamtych czasach zbyt trudna dla odbiorców, dlatego Juran w 1964 roku wydał „Managerial Breakthrought”. Prognozowała ona zmiany, jakie wkrótce wywoła problem jakości w produkcji. Autor konsekwentnie rozwijał ten temat i stał się ekspertem zarządzania jakością.

Do grona amerykańskich twórców zarządzania jakością zalicza się również B.P. Crosbiego[6]. Był on twórcą zarządzania zwanego „Zero Defects”, które mimo zastosowania w przedsiębiorstwach amerykańskich nie okazało się rozwiązaniem stabilnym. Jego podstawowa praca „Quality is Free, The Art of Making Quality Certain” z 1979 roku oraz liczne materiały szkoleniowe zaliczane są do klasycznych pozycji początków rozwoju zarządzania jakością[7].

Jednakże autentyczne zainteresowanie przemysłu amerykańskiego jakością nie wynikało z literatury, lecz z przygniatającej w latach siedemdziesiątych konkurencji firm japońskich (Toyota, Nissan, Sony, JVC). Za współtwórcę japońskiego stylu zarządzania jakością uważa się W.E. Deminga, który jako współpracownik i popularyzator W.A. Shewharta[8] stał się czołowym ekspertem firm japońskich. W przeciwieństwie do innych twórców mało pisał, za to dużo czasu spędzał z japońskimi menedżerami różnych szczebli w fabrykach, pomagając im projektować, wdrażać, oceniać i utrwalać systemy zapewnienia jakości w różnych procesach pracy. Sukcesy Japonii w zakresie restrukturyzacji nieefektywnego, przedwojennego systemu gospodarczego wraz z wbudowaniem weń jakości – jako głównego celu – są traktowane jako jedna z największych innowacji minionego stulecia w dziedzinie zarządzania. Wiążą się z tym takie nazwiska jak Kaoru Ishikawa i Masaaki Imai. Początkowo sukcesy te traktowano jako rezultat narodowych cech Japończyków. Dopiero zastosowanie tych wzorców w amerykańskich filiach udowodniło uniwersalny charakter tych innowacji.

Dlatego też wprowadzono zarządzanie jakością do regularnych studiów. W latach osiemdziesiątych Deming podjął działalność w Massachusetts Institute of Technology, które stało się znaczącym centrum badań nad jakością[9]. 

            Wznowienie amerykańskiego programu lotów promów kosmicznych w październiku 1988 roku wiązało się z dokonaniem ponad 400 zmian konstrukcyjnych i wymianą najistotniejszych elementów urządzeń, co w sumie kosztowało 2,4 miliardów dolarów. W ciągu prawie trzech lat od katastrofy „Challengera” NASA została kompletnie zreorganizowana. Śmierć siedmiorga ludzi i ogromne koszty poniesione w wyniku zastosowania słabych technologii i niedoskonałych procesów technologicznych świadczyły o konieczności zastosowania w NASA zarządzania przez jakość.

            Zła jakość procesów technologicznych w zakładzie produkcji środków owadobójczych „Bhopal” kosztował Union Carbide Corporation 420 milionów funtów odszkodowań w marcu 1989 roku. Ponad 3.400 osób poniosło śmierć w wyniku wycieku trującej substancji, której trująca chmura wydostała się ze zbiornika rankiem 03 grudnia 1984 roku i pokryła miasto liczące ponad 650.000 mieszkańców. Był to najstraszniejszy wypadek przemysłowy w historii, w którym 200.000 osób zostało rannych, a 15.000 – 20.000 odniosło trwałe obrażenia[10].

Katastrofy te nie powstały na skutek ludzkich błędów czy zaniedbań. Wynikają z wadliwych systemów produkcyjnych, w których nie zwracano uwagi na jakość.

            W 1987 roku ISO[11] na podstawie projektu z 1985 roku, przedłożonego przez Komitet Techniczny – ISO TC 176, ustanowiła normy ISO serii 9000. Były one odpowiedzią na dotychczasowe próby ustanowienia jednolitych kryteriów wszechstronnej oceny organizacji. Seria norm ISO ma szczególnie długi rodowód[12]. Jej najdalsze korzenie sięgają roku 1955, kiedy to komitet ekspertów NATO, znany pod zakodowana nazwą AC/25, podjął pracę nad jakością produktów w przemyśle zbrojeniowym w 15 krajach członkowskich.

            Wiodącą rolę w zakresie kształtowania normatywnych podstaw zarządzania jakością odgrywała Wielka Brytania. W 1978 roku komitet pod przewodnictwem Sir Fredericka Warnera podjął prace nad wszystkimi aspektami norm. Raport Warnera proponował opracowanie systemu certyfikacji przez „trzecią stronę”.

            Jednakże różnice, jakimi charakteryzowały się poszczególne systemy norm stwarzały bariery w handlu międzynarodowym[13] oraz były postrzegane jako istotna przeszkoda dla wspólnego rynku, co potwierdzają opinie zawarte w tzw. „Green Paper”[14]. Dlatego ponad 160 państw przyjęło międzynarodowe normy do krajowych systemów normalizacyjnych, najczęściej modyfikując tylko ich nazwę. Można obserwować także zjawisko odwrotne, bowiem Anglicy konserwatywnie przywiązani do swoich norm BS 5750, w 1994 roku zaczęli stosować także oznaczenia BS EN ISO 9000.

            W chwili obecnej ISO 9000 stanowi jedyny, uznany na tak dużą skalę zbiór wymagań, dający podstawę systemu jakości przedsiębiorstw[15].  Dlatego też w 1994 roku seria norm ISO 9000 została poddana pierwszemu przeglądowi i znowelizowana. Był to jednak dopiero pierwszy etap procesu zmierzającego do poprawy tych norm. Zmiany dokonane w roku 2000 były dużo bardziej znaczące i doprowadziły do opracowania następnej wersji norm.

Jedna z zasad ISO wymaga, aby normy tej organizacji były poddawane przeglądowi, co najmniej raz na pięć lat. Eksperci techniczni prowadzący przeglądy oceniają wówczas, czy norma jest nadal aktualna, czy też należy ją wycofać i znowelizować. Jeśli konieczne są zmiany, zadanie ich opracowania powierz się jednej z Komisji Technicznych ISO. Komisja ta, spotyka się tak długo, aż jej członkowie, w toku debat i dyskusji, osiągną konsensus wokół projektu. Projekt taki zostaje rozprowadzony wśród członków ISO i poddany głosowaniu. Jeżeli wynik głosowania jest pomyślny, dokument zostaje opublikowany jako norma międzynarodowa.

I tak w toku takiej procedury cztery normy serii 9000 z roku 1994, tj. ISO 9000 – „Systemy Zarządzania Jakością – podstawy i słownictwo”, ISO 9001 – przeznaczona dla organizacji, które projektują i wytwarzają, ISO 9002 tylko wytwarzają i ISO 9003 tylko kontrolują, zostały zastąpione dwoma normami. Pierwsza z nich to „ISO 9000 – Systemy Zarządzania Jakością – podstawy i terminologia” i „ISO 9001 Systemy Zarządzania Jakością – Wymagania”. Zastąpienie kilku norm jedną, narzuciło konieczność posługiwania się jasnym i zwięzłym opisem działań organizacyjnych objętych procesem certyfikacji. Należy też zwrócić uwagę, iż nowe wymagania normy pozwalają wykluczyć tylko te wymagania systemu zarządzania jakością, które nie wpływają na zdolność organizacji lub jej odpowiedzialność za dostarczenie wyrobu zgodnego z wymaganiami klienta i odpowiednimi wymaganiami prawnymi.